Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία βασίζεται στην αυθεντική σχέση που δημιουργεί ο θεραπευτής με τον θεραπευόμενο. Κατά την διάρκεια της συνάντησης των δύο, ο θεραπευτής ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να υπάρξει όσο το δυνατόν περισσότερο ελεύθερα και ειλικρινά γίνεται μέσα στον θεραπευτικό χώρο, καλώντας τον να μιλήσει οτιδήποτε του έρχεται στον νου, αβίαστα και χωρίς λογοκρισία. Ο θεραπευτής δημιουργεί τον χώρο ούτως ώστε να μπορεί να υπάρξει ο θεραπευόμενος ελεύθερα, με όλες του τις σκέψεις, τις φαντασιώσεις και τα συναισθήματα.
Η αυθεντική και ειλικρινής σχέση που δημιουργεί ο θεραπευτής με τον θεραπευόμενο αποτελεί ένα ασφαλές περιβάλλον το οποίο ευνοεί την εξερεύνηση ακόμη και των πιο τρομακτικών δυσκολιών, σκέψεων και συναισθημάτων. Πολλές από τις δυσκολίες και τα συναισθήματα αυτά έχουν τις ρίζες τους στις πρώτες – πρώτες σχέσεις που είχε ο θεραπευόμενος με σημαντικούς ανθρώπους τις ζωής του. Οι σχέσεις αυτές “αποθηκεύονται” μέσα μας και αποτελούν καλούπια πάνω στα οποία βασίζονται όλες οι μετέπειτα σχέσεις της ενήλικες ζωής.
Οι δυσκολίες και τα συναισθήματα αυτά αναπόφευκτα επανέρχονται με μία μορφή επανάληψης μέσα στην σχέση με τον θεραπευτή. Ο θεραπευόμενος τείνει δηλαδή να μεταφέρει καταστάσεις, συναισθήματα και συμπεριφορές οι οποίες ήταν προβληματικές και οι οποίες γεννήθηκαν στην πρώιμη παιδική ηλικία με σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του.
Η στενή σχέση που αναπτύσσει ο θεραπευόμενος με τον θεραπευτή στο εδώ και τώρα τον βοηθάει να εξερευνήσει, αλλά κυρίως να επεξεργαστεί τις συγκρούσεις, δυσκολίες και συναισθήματα αυτά με ασφάλεια και ελευθερία. Ο θεραπευτής τον βοηθά να διαχειριστεί τα συναισθήματα αυτά μέσα στον θεραπευτικό χώρο και έτσι βαθμιαία μπορεί να χειριστεί καλύτερα και στην ζωή του έξω από την θεραπεία