Πέρσι τέτοιο καιρό είχα δώσει συνέντευξη στην Αγγελική Καρδαρά και το Postmodern, σχετικά με το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και το προφίλ του άνδρα που κακοποιεί. Παραθέτω μερικά αποσπάσματα από την συνέντευξη την οποία μπορείτε να βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο:
- Κύριε Παπαγαθονίκου, βάσει της ερευνητικής σας εμπειρίας, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του άντρα που ασκεί ενδοοικογενειακή βία; Πώς θα σκιαγραφούσατε το ψυχο-εγκληματικό προφίλ του;
Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας είναι μία πολύ παλιά συμπεριφορά, αλλά ένα σχετικά νέο έγκλημα, το οποίο, δυστυχώς, βρίσκεται ξανά σε άνθιση στη χώρα μας. Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα ετερογενές φαινόμενο, οι διαβαθμίσεις του οποίου έχουν να κάνουν κυρίως με την προσωπικότητα του δράστη. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές αναφορικά με τη δομή της προσωπικότητας των αντρών που επιδίδονται σε πράξεις βίας εντός του οικογενειακού πλαισίου. Συνεπώς, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω ορισμένα κοινά παθολογικά χαρακτηριστικά που συναντούμε σε όλους τους άντρες που ασκούν οικογενειακή βία.
Το βασικότερο χαρακτηριστικό των ανδρών αυτών είναι η ανασφάλεια, σε συνδυασμό με πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση και έντονα συμπλέγματα κατωτερότητας. Οι άντρες αυτοί παρουσιάζουν μία κατακερματισμένη αίσθηση του εαυτού τους. Εν ολίγοις, βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι δεν αξίζουν απολύτως τίποτε. Εξωτερικά, πολλές φορές παρουσιάζουν μία εντελώς διαφορετική εικόνα: μία εικόνα ψεύτο-αυτοπεποίθησης, ψεύτο-σιγουριάς και ψεύτο – ασφάλειας. Είναι συνήθως δύσκολο για μία γυναίκα να κοιτάξει πίσω από αυτόν τον ναρκισσιστικό μανδύα, κάτω από τον οποίο όμως βρίσκεται ένα έντονο αίσθημα αναξιότητας το οποίο και προσπαθεί ο άντρας να καμουφλάρει.
Η εσωτερική τους ανασφάλεια, κατωτερότητα και έλλειψη αυτοπεποίθησης συνδέεται με ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό των αντρών αυτών που εμείς ονομάζουμε «ναρκισσιστική ευαλωτότητα». Ένα ναρκισσιστικά ευάλωτο άτομο νιώθει συνέχεια απειλή, ταπείνωση και φόβο. Η πράξη βίας στις περιπτώσεις αυτές είναι μία προσπάθεια του δράστη να εξαλείψει κάθε είδους απειλή και έτσι να επιφέρει ένα είδος ψυχολογικής ομοιόστασης. Η βία, ωστόσο, αφορά κυρίως την προστασία του ψυχολογικού τους εαυτού. Φυσικά, πρόκειται για ένα υποκειμενικό βίωμα απειλής και δεν έχει σχεδόν ποτέ σχέση με κάποια εξωτερική και πραγματική απειλή. Τα άτομα αυτά δεν έχουν μία ασφαλή και στέρεη εικόνα του εαυτού τους στην οποία μπορεί να ανατρέξουν όταν βρίσκονται σε συνθήκες άγχους ή πίεσης
Αντιθέτως, οι κακοποιητικοί αυτοί άντρες είναι βαθύτατα εξαρτημένοι από τις συντρόφους τους. Η εξάρτηση αυτή γεννά μέσα τους μία έντονη δυσφορία καθώς φοβούνται ότι μπορεί να χάσουν το σημαντικό για αυτούς πρόσωπο. Εδώ, η σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική βία είναι πρωτίστως μία πράξη ελέγχου, όπου ο κακοποιητικός άντρας προσπαθεί να ελέγξει τον φόβο και τα συναισθήματα εξάρτησης του μέσα από τον έλεγχο των άλλων ο οποίος επιτυγχάνεται μέσα από πράξεις βίας. Είναι επίσης ένας είδος θριάμβου απέναντι στα συναισθήματα εξάρτησης απέναντί στους άλλους.
Δύο επιπρόσθετα χαρακτηριστικά των ανδρών που ασκούν ενδοοικογενειακή βία και τα οποία συνδέονται συχνά, είναι η αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων τους και η χαμηλή αντοχή τους στις ματαιώσεις της ζωής. Δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματα τους και για αυτόν τον λόγο τις εκδραματίζουν: αντί να εκφράσουν δηλαδή τα συναισθήματα αυτά αντιδρούν με βία. Μην ξεχνάμε φυσικά ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι κατά βάση ένας παρορμητικός τύπος εγκλήματος.
- Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα, μέσα από αυτήν τη συνέντευξη, στους άντρες που υιοθετούν βίαιες συμπεριφορές στην οικογένειά τους;
Θα σας απαντήσω με τα λόγια που μου είπε πριν από μερικά χρόνια ένας εξαιρετικά βίαιος ασθενής σε ψυχιατρείο ασφαλείας της Βρετανίας περιέγραψε το πώς μπορεί να σταματήσει ο κύκλος της βίας:
«Μπορεί να μεγαλώνεις, αλλά το πληγωμένο παιδί μέσα σου παραμένει μικρό και πληγωμένο. Πρέπει να φροντίσεις αυτό το μικρό παιδί. Αν το αφήσεις έτσι, θα μολύνει τις φιλίες σου, τις ερωτικές σου σχέσεις και οτιδήποτε κάνεις. Και κυρίως θα υποφέρουν πολλοί εξαιτίας του. Πρέπει να τακτοποιήσεις αυτό το παιδί, φίλε μου, πρέπει να το τακτοποιήσεις»…
Πρέπει λοιπόν να προσπαθήσουν να επουλώσουν το δικό τους τραύμα καθώς η βία μολύνει και καταστρέφει τις σχέσεις τους, πληγώνοντας άλλους ανθρώπους.
———
Αυτό όμως που κυρίως αποκόμισα ως ψυχολόγος και ψυχαναλυτικός θεραπευτής ήταν η γνωριμία και κυρίως η κατανόηση ενός πολύ σκοτεινού μέρους της ανθρώπινης ύπαρξης. Πριν από κάθε συνέντευξη ενός ασθενούς ή τρόφιμου ένιωθα θυμό και αποστροφή για τα εγκλήματα που διέπραξε. Μαζί με την αποστροφή όμως ένιωθα και συμπόνια μετά το τέλος της συνέντευξης: συμπόνια για την τρομερή κακοποίηση που υπέστη ο ασθενής αυτός ως παιδί. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το πώς παρουσιάζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τους ανθρώπους αυτούς, πολλοί φαντασιωνόμαστε ότι πρόκειται για «τέρατα». Αυτό όμως που συνάντησα εγώ ήταν κάτι ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο.