Τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας άρχισε σταδιακά να στρέφεται στο ρόλο που διαδραματίζει ο πατέρας στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Λαμβάνοντας υπόψιν τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, ο σκοπός του παρόντος κειμένου είναι να παρουσιάσει τη συμβολή του πατέρα στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού. Προτού όμως προβούμε σε οποιαδήποτε συζήτηση για τον ρόλο του πατέρα, θα πρέπει να απαντήσουμε στην εξής ερώτηση: Ποιος είναι ο πατέρας;
Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να απαγκιστρώσουμε τον ρόλο του πατέρα από όλα τα κοινωνικά στερεότυπα που τον περιβάλλουν. Αναφέρομαι κυρίως στην αναχρονιστική αντίληψη του πατέρα ο οποίος παρουσιάζεται ως ένας συναισθηματικά απόντας πατέρας και του οποίου ο ρόλος περιορίζεται αποκλειστικά στο να παρέχει οικονομικούς πόρους στην οικογένεια. Η παραπάνω είναι μία παγιωμένη θέαση του πατρικού προτύπου η οποία έχει αρχίσει να ξεθωριάζει ιδίως στις Δυτικές κοινωνίες.
Σήμερα όταν χρησιμοποιούμε τον όρο «πατέρα» αναφερόμαστε στο ρόλο και τη λειτουργία του πατρικού προτύπου η οποία αποκλίνει σημαντικά από το πρότυπο του τυραννικού πατέρα-αφέντη των προηγούμενων δεκαετιών. Ο πατέρας συμβολίζει την αρχή, την πειθαρχία, τα όρια, τον σεβασμό και την τάξη. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στον συμβολικό χαρακτήρα της πατρότητας, ο οποίος δεν περιορίζεται απαραίτητα στην βιολογία ή το φύλο του πατέρα. Τι συμβολίζει όμως ο πατέρας; Ποιος ο ρόλος της πατρικής αγάπης στην ψυχοσυναισθηματική ωρίμανση του παιδιού;
Ο ρόλος του πατέρα στην ανάπτυξη του παιδιού ξεκινάει πάρα πολύ νωρίς στην περίοδο της κύησης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο πατέρας διαδραματίζει ενεργό ρόλο παρέχοντας συναισθηματική στήριξη στη μητέρα. Καθώς η μητέρα είναι εξαιρετικά ευάλωτή την περίοδο της κύησης, ο ρόλος του πατέρα είναι να της παρέχει συναισθηματική ασφάλεια και φροντίδα. Να φροντίζει δηλαδή έμπρακτα τις ανάγκες της. Να μην την παραμελεί και να είναι δίπλα της δίνοντας της συναισθηματικό χώρο. Με απλά λόγια ο πατέρας θα πρέπει να αποτελέσει την “μητέρα της μητέρας”.
Γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες που έλαβαν συναισθηματική στήριξη από τους άντρες τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ήταν πολύ αποτελεσματικότερες μητέρες και ανταποκρίθηκαν πολύ καλύτερα στις ανάγκες των παιδιών τους συγκριτικά με αυτές που παραμελούνταν. Έτσι λοιπόν, ήδη πριν την γέννηση του παιδιού ο πατέρας συμβάλει ενεργά στην μελλοντική ανάπτυξη του, προετοιμάζοντας τη μητέρα για αυτή.
Ωστόσο, η συμβολή του πατέρα παραμένει ενεργή σε όλη τη διάρκεια της ανατροφής ενός παιδιού. Η περίοδος αυτή εκτείνεται από την πρώιμη βρεφική ηλικία μέχρι και την εφηβεία. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ο πατέρας βρίσκεται συναισθηματικά πολύ κοντά στο παιδί στο οποίο αφιερώνει ποιοτικό χρόνο. Η συναισθηματική αυτή εγγύτητα εκφράζεται μέσα από το παιχνίδι με το παιδί αλλά και μέσα από την κατανόηση, τη στοργή και κυρίως την αγάπη που δείχνει σε αυτό. Εμπειρικά δεδομένα μας δείχνουν το παιχνίδι μεταξύ του πατέρα και του παιδιού οξύνει τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού και το βοηθά να ρυθμίζει τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα του.
Όταν ο πατέρας είναι συναισθηματικά και πρακτικά παρών στην ανατροφή του παιδιού, τότε το παιδί μπορεί να βιώσει και να περικλείσει μέσα του την πατρική αγάπη. Αρχίζει να αναπτύσσει την αίσθηση ότι το αγαπούν γιατί είναι σημαντικό και το αξίζει. Έτσι σταδιακά το παιδί που λαμβάνει την πατρική αγάπη αρχίζει και αποκτά μια αίσθηση αυτοαξίας. Αρχίζει να αγαπά και να σέβεται τον εαυτό του αλλά και τους άλλους. Γνωρίζουμε πλέον μέσα από έρευνες ότι τα παιδιά που έλαβαν πατρική φροντίδα αισθανόντουσαν αργότερα περισσότερο ασφαλή, έδειχναν πίστη στον εαυτό τους και μπορούσαν κάνουν ποιοτικά καλύτερες σχέσεις στο μέλλον.
Στον αντίποδα, η απουσία του πατέρα ή η παρουσία ενός κακοποιητικού πατέρα έχει καταστροφικές επιδράσεις στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού. Παιδιά που είχαν αποστασιοποιημένους ή αυταρχικούς πατέρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας, κατάθλιψη, επιθετική συμπεριφορά και να οδηγηθούν σε χρήση ψυχοτρόπων ουσιών. Τα παραπάνω είναι το αποτέλεσμα του κενού που αφήνει η απουσία της πατρικής φροντίδας και αγάπης.
Ο ρόλος της πατρικής αγάπης είναι να εισάγει το παιδί στη ζωή. Διατυπώνοντας το διαφορετικά, η μητέρα φέρνει το παιδί στον κόσμο, αλλά είναι ο πατέρας που τον εισάγει σε αυτόν. Κατά αυτόν τον τρόπο ο πατέρας αποτελεί το εισιτήριο εισόδου του παιδιού στον κόσμο. Διαχωρίζει το βρέφος από τη μητέρα και βαδίζει μαζί του στο ξέφωτο της ζωής. Όταν η πατρική αγάπη δεν είναι αυταρχική, βοηθάει το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί από τη μητέρα, να αναπτύξει τις ικανότητες και την αυτοεκτίμηση του και το προετοιμάζει να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του.
*Το κείμενο αρχικά δημοσιεύτηκε στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.nutricia.gr/…/o-rolos-tou-patera-stin…