Είναι στη φύση μας, πιστεύω, ως ανθρώπινα όντα να αποφεύγουμε τον ψυχικό πόνο και να επιδιώκουμε την ευχαρίστηση (ηδονή). Ως θεραπευτές ερχόμαστε πολύ συχνά αντιμέτωποι με αυτό το αίτημα, διότι αυτή είναι η συνηθέστερη επιθυμία ενός ανθρώπου που αναζητά ψυχοθεραπεία: να απαλλαγεί από το άγχος και τον πόνο. Η ψυχοθεραπεία όμως, κατά την άποψη μου, δεν έχει να κάνει – αν και ακούγεται οξύμωρο- με την «ίαση». Η ψυχοθεραπεία έχει να κάνει με συνειδητοποίηση, την αλήθεια και κατά κύριο λόγο με την πραγματικότητα.
Πάντοτε μου άρεσε να παρομοιάζω το ψυχοθεραπευτικό ταξίδι με την Πλατωνική αλληγορία του Σπηλαίου: περνάμε τη ζωή μας αλυσοδεμένοι στην άβυσσο του ασυνειδήτου μας και το μόνο που μπορούμε να δούμε είναι οι σκιές της ψυχικής μας πραγματικότητας. Κι αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα που μπορούμε να αναγνωρίσουμε. Ο θεραπευτής, δηλαδή ο «έμπειρος ασθενής» είναι αυτός που κατάφερε να αναρριχηθεί στην άβυσσο του ασυνειδήτου του και να κοιτάξει την πραγματικότητα με γυμνό μάτι. Έτσι, βοηθά τους ασθενείς να «σπάσουν τα δεσμά τους», να βγαλουν τις διόπτρες της εσωτερικής τους πραγματικότητας, ανακαλύπτοντας έτσι ότι η πραγματικότητα είναι πολλές φορές διαφορετική από αυτή που νόμιζαν. Έτσι ο θεραπευόμενος γίνεται δραπέτης της ίδιας του της ύπαρξης – μια προσωρινή φυγή που ανοίγει νέους ορίζοντες ανάπτυξης και σχετίζεσθαι με τους άλλους.
Στη μέχρι τώρα πορεία μου έχω δει ανθρώπους να κάνουν οτιδήποτε περνάει από το χέρι τους για να αποφύγουν την αντιπαράθεση με την δική τους πραγματικότητα. Οι συμπεριφορές αυτές είναι επαναλαμβανόμενα καταναγκαστικά μοτίβα που στόχο έχουν να ελέγξουν το άγχος. Είναι πολύ λιγότερο στρεσογόνο να είναι κανείς σε μία μαζοχιστική και κακοποιητική σχέση από το να αντέξει το άγχος του αγνώστου. Και τι είναι τελικά αυτό το άγχος; Είναι φόβος για άγνωστες συναισθηματικές καταστάσεις που απειλούν και τρομοκρατούν το άτομο. Για αυτό οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες πάντα θα έχουν οπαδούς: γιατί η φανατική πίστη ‘θάβει’ το υπαρξιακό άγχος.
Ως θεραπευτές ο στόχος μας θα πρέπει να είναι να βοηθάμε τους θεραπευομένους μας να μεταβούν από το «ζειν ηδονικώς» στο «υποφέρειν εποικοδομητικώς». Και τι σημαίνει να υποφέρω εποικοδομητικά; Σημαίνει να μπορώ να δεχτώ τις ματαιώσεις της ζωής, να αναπτύξω ανοχή στην ματαίωση. Να μπορώ, δηλαδή, να υποφέρω χωρίς να καταρρέω. Και κυρίως να μπορώ να πω ΔΕΝ ΞΕΡΩ στο αίνιγμα της Σφίγγας που λέγεται Ζωή. Για να μπορέσει όμως κάποιος να «υποφέρει εποικοδομητικά» θα πρέπει να περάσει μέσα από τις συμπληγάδες της δικής του αλήθειας. Κι αυτό έρχεται πάντοτε με μία δόση πόνου και άγχους. Η ‘αξία’ όμως ενός ανθρώπου, μας δίδαξε ο Νίτσε, μετριέται με το πόση αλήθεια μπορεί αυτός να αντέξει.
